De idioot (A félkegyelmű)

Wanneer we het eerste der vier delen van Dostojewski's roman 'De Idioot' hebben gelezen, schijnt het ons alsof er sinds het begin van het verhaal jaren zijn voorbijgegaan en toch omvat dit deel niets anders dan alle gebeurtenissen van één dag, de dag waarop vorst Mysjkin 's morgens vroeg uit het buitenland in Sint-Petersburg terugkomt. In die ene dag, waarop zijn lot wordt beslist, ontmoet hij achtereenvolgens vrijwel alle figuren die met zijn leven verweven raken en wier karakters en levensverhalen ons voor ogen worden gesteld op een wijze die ondanks de uitvoerigheid aan één stuk door boeit. Daar is de vrouw wier leven geknauwd is door de man die haar uitsluitend als een begerenswaardig bezit kon beschouwen, zodat zij ook zichzelf een onwaardige gaat achten. De liefde van vorst Mysjkin voor haar is één groot, bijna goddelijk mededogen, een gevoel dat hem op het kritieke moment verhindert gewoon menselijk de vrouw van zijn hart te volgen. Daar is de andere man, die tevergeefs worstelt om een oplossing, om verlossing, die hij pas vindt als hij de vrouw heeft gedood en zijn schuld op zich neemt. Tussen deze en nog vele andere personen beweegt zich vorst Mysjkin, een idioot in de ogen der oppervlakkigen, als een soort Christus min of meer bewust ervaren door hen die vatbaar zijn voor zijn 'zachte kracht': de innerlijke zuiverheid waarmee hij vooroordelen en leugens ontwapent. Al hun aanvankelijke ergernis en haat lost op in het licht dat uit hem straalt en dat hen troost als hij, niet tegen het dagelijks leven opgewassen, terugvalt in de ziekte en omneveling waaruit hij dank zij menselijke, medische hulp ontwaakt.